قهرمان پوشالی و ضد ملی اصغر فرهادی

فیلم قهرمان اصغر فرهادی را دیشب در کنار خانواده دیدم. این فیلم نه تنها تهی از معیار های قهرمان ایرانی که عملا فیلمی ضد قهرمان است و تصویر مفلوکی از یک انسان تو سری خور و بدبخت را نشان می دهد.

شخصیت اول فیلم، انسان ساده لوح و مستأصلی است که زندانی مالی بوده و حالا برای جلب رضایت شاکی به مرخصی دو روزه ای آمده و از همان سکانس اول خروج از زندان که دوربین با فاصله از او قرار دارد، تکلیف مخاطب روشن می شود که با یک پخمه بی دست و پا طرف است، ضمن اینکه ریتم کند و ملال آور فیلم هم اجازه همراه شدن را از مخاطب سلب می کند.

در سکانس هایی از فیلم دیالوگ ها بقدری شعارزده می شود که به جای اینکه فیلمنامه در خدمت فیلم باشد، فیلم قربانی فیلمنامه می شود، به ویژه در بخشی که شخصیت اصلی برای اثبات حقانیت خود در فرمانداری، شاهد دروغینی را معرفی می کند و بعد از اینکه با تردید کارمند آن مرکز مواجه می شود، حالتی منفعل پیدا کرده و اطرافیانش با استفاده از دیالوگ هایی شعاری و سیاست زده به دفاع از قهرمان پوشالی فیلم می پردازند.

لوکیشن های انتخابی فرهادی و تصویری که از شیراز ارائه می دهد هم در راستای همان قرائت بی در و پیکری است که فاکس نیوز از ایران مخابره می کند، شما در این فیلم کوچه هایی فقر زده با خانه هایی قدیمی را می بینید که کوچکترین جنبه ای از مظاهر مدنیت مدرن در آن به چشم نمی آید و صحنه های شهری فیلم هم بیش از اینکه روایتگر زندگی در یک کلانشهر باشد، خصایص زندگی در یک شهرستان کوچک را نمایش می دهد.

نکته بعد اینکه، فرهادی در شخصیت پردازی کاراکتر اصلی به المان هایی مانند: خشونت، وحشی گری و ایجاد درگیری برای به ثمر رسیدن خواسته هایش رجوع می کند و اصولا در آثارش وجوه نامناسبی از مرد ایرانی را به تصویر می کشد، در حالی که زنان قصه فرهادی، صبور، عاشق پیشه، فداکار و… به شمار می روند؛ یعنی همان تصوری که فمنیست های وطنی و غیر وطنی به دنبال ارائه آن در سطح جهان هستند.

نتیجه: فرهادی سال ها است که واقعیت های زندگی در ایران را مطابق با تمایل داوران جشنواره های بین المللی تحریف می کند، با وجود اینکه من نویسنده، فیلم سینمایی (درباره الی) او را بهترین فیلم دوران بعد از انقلاب می دانم، اما او در سال های اخیر، فیلم ساز سفارشی جشنواره ها شده و برخی مسئولین مربوطه هم، به جای اینکه با شجاعت از حضور قهرمان بی هویت فرهادی در اسکار به عنوان نماینده ایران جلوگیری کنند، تسلیم سیاست بازی های مرسوم شده و این فیلم به تعبیر من ضد قهرمان و ضد ملی را راهی اسکار کردند.